Het concept van de supermarkt staat onder druk

De supermarkt kan worden bestempeld als een van de meest succesvolle winkelconcepten van onze tijd. Al decennia lang zorgt de supermarkt voor een efficiënte distributie van onze boodschappen, tegen een goede prijs-kwaliteit verhouding. De supermarkt is een belangrijke pijler van onze detailhandelsstructuur en veel winkelcentra danken hun bestaansrecht aan de aanwezigheid van een supermarkt. Er ontstaan echter scheurtjes in deze pijler. Haarscheurtjes die misschien nog niet zichtbaar zijn, maar wel langzaamaan groter worden.

Jarenlang was supermarkt een innovatief concept

Wat is er aan de hand? Aan de basis kan je misschien wel stellen dat het concept supermarkt, sinds de intrede in Nederland, geen werkelijke verandering heeft ondergaan. Een supermarkt is nog steeds gebaseerd op de kernwaarden van vijftig jaar geleden; het gemak van alles onder een dak en grote keuzemogelijkheden in een goede prijs-kwaliteit verhouding. Deze formule speelde in op de verandering van de consument destijds. Die kreeg namelijk een  auto tot zijn beschikking, waardoor het mogelijk was in één keer veel boodschappen tegelijk te doen. Daarnaast was de supermarkt natuurlijk een uit Amerika overgewaaid symbool van vooruitgang en welvaart. De traditionele kruideniers, de bakker, de slagers en de groenteboeren konden niet op tegen het schaalvoordeel en verdwenen langzaam uit het straatbeeld.

Geen werkelijke veranderingen

Natuurlijk verandert de supermarkt mee met de tijd. Om de zoveel jaar wordt de hele inrichting vernieuwd, nieuwe logo’s gemaakt, vers-eilanden geïntroduceerd, je kan een gratis kopje koffie pakken, brood en zelfs pizza’s worden voor je afgebakken. Toch zijn dit geen wezenlijke veranderingen op het basisconcept. De veranderingen hebben ‘slechts’ te maken met de inrichting, uitstraling en presentatie of hebben betrekking op het assortiment en productvernieuwing. De kern veranderd niet; distributie van boodschappen, onder één dak en tegen een goede prijs-kwaliteitsverhouding.

Tegelijkertijd zien we dat het supermarktenlandschap sterk aan het vervlakken is. We hebben bijna alleen nog maar keuze tussen blauw of geel. In tien jaar tijd zijn formules als A&P, Edah, Super, de Boer (en Super de Boer), C1000, Basismarkt en Konmar verdwenen. Vrijwel elk wijkcentrum heeft nu een Jumbo, een Albert Heijn, een Lidl of een Aldi, dan wel een willekeurige mix van deze. Winkelcentra kunnen zich dus niet meer onderscheiden in supermarktformule.

Unique-selling-point wordt ondergraaft

Daarnaast wordt de consument steeds kritischer. En dit gaat verder dan de trends van duurzaamheid en de toenemende vraag aan lokale, ambachtelijke en duurzame producten. Structureler van aard is de invloed van  internet. De consument kan nu aankopen doen waar en wanneer hij of zij dat wil, laat aankopen gewoon thuisbezorgen en heeft een enorme keuzemogelijkheid. Tevens zorgt internet ervoor dat onze virtuele en sociale mobiliteit steeds groter wordt, naast de nog steeds groter wordende fysieke mobiliteit. Plaats en tijd worden irrelevant. En dit is nieuw. Internet ondergraaft daarmee het unique-selling point van de supermarkt: de supermarkt is niet meer uniek in gemak, keuze en efficiëntie. Sterker indirect worden de negatieve aspecten juist steeds zichtbaarder. In werkelijkheid zijn veel supermarkten natuurlijk slecht bereikbaar, zijn er te weinig parkeerplaatsen die ook nog eens veel te krap zijn en zijn de winkels op gezette tijden veel te druk, omdat iedereen tegelijk boodschappen ‘moet’ doen. Deze negatieve aspecten worden extra zichtbaar nu alternatieven zich aandienen.

Er wordt geknaagd aan het klassieke concept van de supermarkt… wordt vervolgd…