Centrumontwikkeling Zaandam
Impuls stadscentrum Zaandam nog niet af
Het centrum van Zaandam, my hometown, heeft decennia lang een identiteitscrisis gehad. Enerzijds kan het niet tippen aan het grote Amsterdam. Anderzijds heeft het niet de gezelligheid als de binnenstadjes van Purmerend, Hoorn of Alkmaar. Zaandammers zijn niet trots en ze winkelen niet graag in hun eigen stadscentrum. Hier lijkt een eind aan te komen. Het centrum van Zaandam ondergaat een metamorfose en wint aan trekkracht. Rigoureus wordt afgerekend met het verleden.
Wat is er gebeurd? Begin dit jaar is het megalomane project Inverdan – de Hermitage opgeleverd. Een on-Zaans project dat het centrum totaal, maar dan ook totaal, heeft veranderd. Met moeite kan ik, als ras-Zaandammer, de oude delen van het centrum terugvinden. Soeters Van Eldonk Architecten hebben hier een hoogstandje verricht dat Zaandam op de kaart zet. Maar… het is nog niet af.
Gestapelde Zaanse Huisjes
Inverdan – de Hermitage is een woon, werk en winkelgebied, met een bonte verzameling van hoog- en laagbouw aan weerzijde van een waterloop met bruggetjes. Dat alles in een architectonisch jasje van gestapelde Zaanse huisjes. Mensen zullen het mooi of lelijk vinden, maar in elk geval opvallend! Dit terwijl ‘inverdan’ Zaans dialect is voor ‘verborgen’ of ‘naar achteren liggend’. De werkelijkheid staat in geen verhouding tot deze betekenis.
Met een interessante mix van winkels, horeca, een bioscoop, het nieuwe stadhuis en nog veel meer functies, wint het centrum aan trekkracht. De grote winkels van New Yorker, Primark en Saturn trekken klanten van ver buiten Zaandam en het hotel zorgt ervoor dat de toeristen die de Zaanse Schans bezoeken, nu eindelijk ook blijven slapen.
Veel mislukkingen
Je kunt de laatste maanden in het centrum over de hoofden lopen. Iets wat met eerdere plannen en ontwikkeling nooit is gelukt. Waarom lukt het nu dan wel? De eerdere ontwikkelingen waren, naar de tijdgeest, op zich niet vreemd. Begin jaren negentig zijn de zogenaamde ‘Paviljoens’ op de Gedempte Gracht gebouwd. De hoofdwinkelstraat was enkele jaren daarvoor autovrij gemaakt. De nieuwe Paviljoens moesten sfeer en gezelligheid brengen. Destijds werd dit in elk winkelcentrum in Nederland nagestreefd, en nu nog. Het totale winkelaanbod werd groter en het publiek kon ‘zwerven’ door het stadscentrum. Geen vreemde gedachte. Het heeft alleen nooit echt goed gefunctioneerd. De paviljoens waren namelijk te klein voor de grote ketens en te duur voor de speciaalzaken, wat leidde tot veel verloop. Bovendien is een rondje om een paviljoen heen lopen nou niet echt ‘zwerven’ en veranderde er verder niets in het centrum. Alleen de bestrating werd vernieuwd.
Eind jaren negentig was er een tweede impuls: de Rozenhof. Een nieuwe overdekte winkelpassage van het hart van de Gedempte Gracht naar het horecaplein de Dam, inclusief een parkeergarage. Een ontwikkeling ook weer geheel in lijn met de tijdgeest. Comfortabel winkelen, compacte winkelgebieden en creëren van winkelcircuits. Het eerste is gelukt, de laatste twee niet. De Rozenhof aan de Gedempte Gracht-zijde is nog wel goed en gevuld. Na de hoek vindt echter een grote leegloop plaats. De passage loopt hier namelijk nergens naar toe. De aansluiting op de Dam is niet aantrekkelijk en bovendien is daar vooral avondhoreca gevestigd. Winkelend publiek heeft hier niets te zoeken. Geen circuit dus. Bovendien zal niemand nog weten dat onder de Rozenhof ooit nog een winkelpassage was. Let wel een doodlopende kelderpassage!
Beginnend succes
Kortom weinig successen en een grote koopvlucht naar Amsterdam, Purmerend en Alkmaar als gevolg. Met de realisatie van Inverdan – Hermitage komt hier een kentering in. Ik ken nog niet de meest recente passantentellingen of koopstromen, maar ik verwacht dat er een duidelijke plus is te zien.
De kern van dit succes heeft drie hoofdoorzaken;
- er is een duidelijk statement gemaakt met een grote belevingswaarde;
- trekt veelzijdig publiek aan;
- en de locatie is logisch.
Het statement wordt gemaakt door de bijzondere architectuur en zorgt voor een op-en-top-beleving. Dit leidt ertoe dat naast het reguliere publiek, ook de vele toeristen aan de Zaanse Schans worden aangetrokken. Het hotel speelt hierbij natuurlijk een rol en samen met het stadhuis en de andere voorzieningen vergroot dit de veelzijdigheid van het publiek. Daarnaast is de locatie de verbindende schakel tussen het station en parkeergarages als bronpunten en de Gedempte Gracht als winkelstraat.
Doorpakken!
Het centrum is echter nog niet af. Nu moet worden doorgepakt. Gelukkig zijn er volop ontwikkelingen gaande, zo wordt de Gedempte Gracht weer uitgegraven en wordt het water in ere hersteld. Hier mag het niet bij blijven. Belangrijk is dat het publiek wordt vastgehouden, geboeid en verleid het centrum verder in te gaan. Het nieuwe water is hiervoor een uitstekend aanknopingspunt. Creëer rustpunten, bijvoorbeeld een leuk horecaterras op het water. Knap de gevels op, zorg dat de Zaan zichtbaar wordt en concentreer de winkels. Voor dit laatste kunnen winkels vanuit de Westzijde en de Peperstraat worden verplaatst. Deze straten zullen een andere functie moeten krijgen, om zo het daadwerkelijke winkelgebied compacter te maken.
Kortom het centrum is nog niet klaar, er moet nog veel gebeuren, maar Zaandam is de goede weg ingeslagen.